لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و از سوابق اجرایی و مطالعاتی خود و شرکت بگوييد؟

فرامرز فراهي نایب رئیس هیئت مدیره مهندسان مشاور ایران استن با بیش از ۳۰ سال تجربه در طراحی و نظارت پروژه های مختلف وزارت راه و شهرسازی از جمله آزادراه های تهران – پردیس و خرم آباد – پل زال و پل زال – اندیمشک هستم. مهندسان مشاور ایران استن از سال ۱۳۶۰ فعالیت خود را در زمینه خدمات مشاوره آغاز و در حال حاضر با تشکلی متجاوز از ۲۵۰ نفر کارشناسان و مهندسان متخصص عهده دار وظایف و خدمات مهندسی عمده ترین بخش های زیربنایی کشور نظیر آزادراه، راه، راه آهن، پل و تونل است و در گرایش های راه سازی، راه آهن و ژئوتکنیک گواهینامه صلاحیت خدمات مشاور معاونت نظارت راهبردی ریاست جمهوری اخذ نموده است.

مسئولیت شما در پروژه چیست؟

در سمت مدیر پروژه طراحی مسیر و همچنین مدیر هماهنگ کننده نظارت کارگاهی و عالیه فعال هستم.

مطالعات نیازسنجی پروژه آزادراه پل زال – اندیمشک از کجا و چگونه آغاز شد؟

این پروژه بخشی از محور سراسری تهران – بندر امام خمینی است. فاصله تهران تا بندر امام نزدیک به ۱۰۰۰ کیلومتر است که بخش هایی از آن قبلاً به صورت آزادراه و یا بزرگراه تکمیل در حال حاضر بهره برداری می گردد مطالعات اولیه بخش مهم و حسب العبور این محور در قالب آزادراه اراک – اندیمشک در سال ۱۳۵۴ توسط مهندسان مشاور اترس انجام شده است لیکن عمدتاً به دلایل عدم تامین منابع مالی تکمیل طراحی و عملیات اجرایی آن به بعد موکول شده است. به لحاظ عمیات اجرایی و انتخاب سرمایه گذار پروژه اراک – اندیمشک در سه بخش تفکیک شده است.
بخش اول از اراک تا خرم آباد که طول آن بالغ بر ۲۰۰ کیلومتر است و عملیات اجرایی آن در سال جاری آغاز شده است.
بخش دوم از خرم آباد تا پل زال به طول ۱۰۴ کیلومتر در منطقه سخت کوهستانی و با احداث حدود ۲۶ کیلومتر تونل تکمیل و از اواخر سال ۸۹ در دست بهره برداری قرار دارد. طول جاده دو خطه موجود بین خرم آباد تا پل زال حدود ۱۶۵ کیلومتر است.
بخش سوم از پل زال تا اندیمشک به طول حدود ۴۵ کیلومتر است که سوابق مربوط به آن به شرح ذیل است فراخوان مناقصه جهت مشارکت در سرمایه گذاری و احداث آزادراه پل زال – اندیمشک تیرماه سال ۸۴، تهیه طرح مقدماتی آزادراه زال – اندیمشک در ادامه آزادراه خرم آباد – پل زال در سال ۸۵، امضای تفاهم نامه مشارکت در احداث با شرکت آبادراهان پارس آذرماه سال ۸۵، تصویب نامه هیئت وزیران درخصوص مجوز انعقاد قرارداد مشارکت فروردین ماه سال ۸۶ مصوبه شورای عالی فنی معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری در آذر ۸۶ مراسم کلنگ زنی و شروع عملیات اجرایی پروژه با حضور مقام عالی وزارت راه و شهرسازی و مقامات استان و نمایندگان محترم مجلس اسفندماه سال ۸۸ انعقاد قرارداد مشارکت با شرکت احداث، نگهداری و بهره برداری آزادراه پل زال – اندیمشک در آبان ماه سال ۸۹ و در انتها انعقاد قرارداد پیمانکاری جهت احداث آزادراه در ۱۳۸۹/۱۲/۲۵ صورت گرفت که تحویل زمین و شروع عملیات اجرایی در ۱۵ فروردین ماه سال ۹۰ آغاز شد و پیش بینی شده است تا پایان آذر ماه سال ۹۲ به اتمام برسد.

مطالعات و تهیه نقشه این پروژه چقدر زمان برده است؟

مطالعات پروژه همزمان با انعقاد قرارداد پیمانکار از اوایل سال ۱۳۹۰ آغاز و به صورت هم پوشانی با عملیات اجرایی تکمیل گردیده است. مطالعات انجام شده شامل تکمیل مطالعات اولیه و مطالعات مرحله اول و میخ کوبی و مطالعات مرحله دوم مسیر و همچنین مطالعات ابنیه خاص است در این پروژه احداث ۱۰ دستگاه پل بزرگ ضرورت داشته است که دو دستگاه از پل ها به شرح ذیل و به دلیل شرایط خاص توپوگرافی به صورت طره آزاد طراحی و اجرا شده است. پل رودخانه زال در ابتدای مسیر به دهانه ۵۰+ ۹۰+ ۵۰، پل رودخانه حسینیه در کیلومتر ۲۵ (به دهانه ۵۰+ ۹۰+ ۵۰ در باند راست و ۵۵+ ۱۰۰+۵۵ در باند چپ) مطالعات مراحل اول و دوم پل ها نیز هم زمان با عملیات اجرایی و براساس پیشرفت کار به فوریت انجام و پس از تائید دفتر بررسی های فنی و تصویب طرح ها معاونت ساخت و توسعه آزادراه ها جهت اجرا به پیمانکار ابلاغ شده است.

از نظر شما مطالعات اولیه در پیشرفت طرح و سر زمان پیش رفتن کارها تا چه حد موثر است؟

بدیهی است با توجه به اینکه شرح خدمات مطالعات از عملیات اجرایی تفکیک شده است. انجام مطالعات كامل قبل از شروع عملیات اجرایی مورد نظر بوده و علاوه بر اینکه باعث تدقيق در برآورد هزینه ها است در پیشرفت عملیات نیز مؤثر خواهد بود این مطالعات شامل مطالعات امکان سنجی اولیه ( Phizzibility ) و مطالعات توجيه نهایی ( Phase I ) و مطالعات تفصیلی (Phase II) است که پس از توجيه لزوم احداث پروژه، منجر به مطالعات توجيه نهایی و تهیه نقشه های اجرایی می گردد. با انجام این مطالعات دیگر نیازی برای پیش بینی زمان برای انجام مطالعات هر چند بصورت هم پوشانی با عملیات اجرایی نیست. لازم به توضیح است که به هرحال با توجه به لزوم تهیه برآورد نسبتا دقیق از کارهای موضوع قرارداد می بایست مطالعات اولیه قبلاً انجام شده باشد. ولی به هر حال به لحاظ صرفه جویی در زمان اجرا و کاهش ریسک در پیش بینی هزینه و برآورد عملیات و سرمایه گذاری، تکمیل مطالعات قبل از شروع عملیات اجرایی مناسب تر است.

در مورد بافت زمین شناسی منطقه که در مسیر پروژه قرار دارد نیز توضیحاتی بفرمایید؟

ناحیه پروژه آزادراه پل زال – اندیمشک، در پهنه رسوبی – ساختاری زاگرس چین خورده (Folded Zagros) واقع است و بنابر این از نظر ویژگی های رسوبی و ساختمان های زمین شناسی، از پهنه زاگرس پیروی می کند.
در ناحیه پروژه کهن ترین واحد سنگی، سازند آغاجاری است که با رخساره ماسه سنگ و مارن و لایه بندی منظم در بخش های ابتدایی و میانی خط پروژه، رخنمون یافته و تعدادی از ترانشه های بلند ( گاه تا ارتفاع بیش از ۳۰ متر) را میزبانی می کنند. این واحد سنگی، علیرغم آنکه واحدی کم قوام و زود فرسا است، با این حال، پایداری نسبی ترانشه ها را در مسیر پروژه تامین کرده است.
بخش های میانی و انتهایی پروژه محدوده رخنمون گسترده لایه های مارن – فورش سنگی (Siltstone) است که به سوی بالای ردیف رسوبی با میان لایه های از کنگلومرای خاکستری رنگ همراهی می گردد. این واحد سنگی که به دلیل زود فرسا بودن عضوهای سنگی، سیمای تپه ماهوری به مسیر پروژه بخشیده است، در فرهنگ چینه شناسی زاگرس با عنوان بخش لهبری (از سازند آغاجاری) با سن پلیوسن – میوسن معرفی شده است. ترانشه های پیش بینی شده در این بخش، بلندای قابل توجهی نداشته و مشکل ناپایداری ندارند.
جوانترین واحد سنگی در ناحیه پروژه سازند بختیاری است. رخساره آن کنگلومرایی است و گاهی به صورت تدریجی به ماسه سنگهای درشت دانه تغيير رخساره می دهد. این سازند ستبرای چندانی نداشته و شیب آن بسیار کم است سازند بختیاری با سن پليو- کواترنر با ناپیوستگی زاویه دار (angular nonconformity) سازندهای کهن تر و به ویژه سازند آغاجاری را پوشانیده است. میزان سیمانی شدن (Cementation) در سازند بختیاری گاه به قدری پیشرفته است که کوه بری در آن تنها با پیکور و عملیات آتشباری امکان پذیر است.
در بخش های انتهایی (محل گذر رودخانه بالارود) و ابتدایی پروژه (محل گذر رود کرخه) گستره قابل توجهی از نوشته های آبرفتی به چشم می خورد بافت آبرفت ها متوسط است و عناصر تشکیل دهنده آنها بیشتر شامل قلوه سنگ و شن است و به دلیل نبود سيمان قابل توجه، سنگ دانه ها در سطح گسترده ای پخش شده اند. با این حال نهشته های آبرفتی رودخانه کرخه ( در محدوده پل زال ) به دلیل وجود مصالح کربناته، سیمان بسیار پیشرفته ای داشته و کوه بری در آن بسیار سخت است.

یکی از مسایل مهمی که در هر پروژه عمرانی وزارت راه و شهرسازی ضروری است، بحث رعایت مهندسی ارزش است که مورد تاکید مسئولان است، این امر تا چه حد در این پروژه رعایت شده است؟

شرایط پروژه های راه سازی با سایر پروژه های عمرانی تفاوت های عمده ایی دارد. یکی از مهم ترین مشکلات در پروژه های راه سازی و آزادسازی و تصرف اراضی است که علاوه بر هزینه قابل توجه آن در پیشرفت عملیات نیز تاثیر قابل ملاحظه ایی دارد. ساخت و ساز در مسیر پروژه ها به دلیل عدم امکان آزاد نگه داشتن دهلیز مورد نظر نیز باعث افزایش مشکلات می گردد. بدیهی است مهندس طرح می بایست فارغ از مسائل فوق و با توجه به اینکه وضعیت توپوگرافی تغییری نخواهد داشت در هنگام طراحی مسیر و ابنیه خاص دقت لازم را در جهت بهینه کردن طرح بعمل آورد. لیکن به طور کلی پروژه هایی که در سال های گذشته طراحی شده اند در زمان اجرا به ویژه – به لحاظ آزاد سازی زمین می بایست باز نگری شوند که در بسیاری از موارد نیز ممکن است باعث کاهش هزینه مورد نظر نشود.
طراحی پروژه آزادراه پل زال – اندیمشک با توجه به تجربه کارهای بی نظیر به ویژه در آزادراه خرم آباد- پل زال نیز بر همین اساس انجام شده است. بخش هایی از دهلیز پیش بینی شده در مطالعات اولیه در شرق جاده موجود و بقیه در غرب آن پیش بینی شده که در زمان عملیات اجرایی و بازنگری دهلیز اولیه و همچنین به دلیل احداث سد بالارود در میانه مسیر و چندین بار تقاطع با جاده موجود و لزوم اجرای چند دستگاه تقاطع، مسیر عمدتاً در غرب جاده موجود و بدون تداخل با محدوده سد و با یک بار تقاطع با جاده قدیم طراحی گردیده است که نتیجه آن علاوه بر کاهش طول کلی و تعداد تقاطع ها تسریع در عملیات اجرایی بوده است.
ابنیه فنی خاص نیز که مطالعات آن با همین دقت و با توجه به امکانات در دسترس انجام شده است. به طریقی طراحی شده اند که علاوه بر مسایل اقتصادی جنبه های معماری نیز حتی الامکان در آنها رعایت شوند که در مورد دو دستگاه پله ای طره ایی که طول آنها بالغ بر ۲۰۰ متر است این موضوع کاملا مشهود است.

در خصوص بازگشت سرمایه این پروژه بفرمایید و اینکه در چه بازه زمانی هزینه صرف شده تامین خواهد شد؟

این پروژه از طریق مشارکت وزارت راه و شهرسازی و شرکت احداث و نگهداری و بهره برداری از آزادراه پل زال – اندیمشک به نسبت ۳۵-۶۵ و توسط شرکت آبادراهان پارس احداث می گردد. سرمایه گذاری و سود طرف مشارکت در طول دوران بهره برداری از طریق اخذ عوارض عبور از وسایل نقلیه به مدت ۲۵ سال مستهلک خواهد گردید ضمناً با توجه به اینکه در دوران برگشت سرمایه، نگهداری از آزادراه به عهده طرف مشارکت است لذا از این طریق صرفه جویی قابل ملاحظه ایی در منابع دولتی به عمل خواهد آمد. نرخ پیش بینی شده برای اخذ عوارض سواری ۳۰۰۰۰ ریال است. نرخ عوارض سایر وسایل نقلیه با توجه به ضوابط موجود به نسبت وزن و محور آنها افزایش داشته که حداکثر آن برای تریلی برابر ۱۲۰۰۰۰ ریال است.